10 postulatów dla ochrony przyrody w Polsce

Więcej parków narodowych, edukacji przyrodniczej w szkołach i pieniędzy na ochronę przyrody. Ponad 140 naukowców, przedstawicieli NGO i pracowników administracji publicznej przyjęło wspólne stanowisko w sprawie koniecznych zmian w polskim systemie ochrony przyrody. 

W setną rocznicę powołania Państwowej Rady Ochrony Przyrody, sto pięćdziesiąt lat po ustanowieniu ochrony gatunkowej w Polsce, uczestnicy jubileuszowej konferencji przyrodniczej „Zaczęło się od Tatr” przyjęli dziesięć postulatów na rzecz skuteczniejszej ochrony przyrody w naszym kraju. Ich osią jest konieczność zmiany podejścia do gospodarowania zasobami przyrody, tak, by ograniczanie zmian klimatu i powstrzymanie wymierania gatunków były jego głównymi celami.

1. Ochrona różnorodności biologicznej i dziedzictwa geologicznego Polski powinna być skutecznie realizowana wszędzie, a nie tylko na obszarach chronionych. Powinna obejmować m.in. zachowanie i odtwarzanie mokradeł, renaturyzację rzek, wspieranie ekstensywnego rolnictwa oraz tworzenie i ochronę zielonej infrastruktury na terenach zurbanizowanych i wiejskich.
2. Należy podnieść rangę ochrony przyrody w Polsce, w tym poprzez zwiększenie nakładów na nią przeznaczonych. Umożliwi to m.in. rozpoznanie i opracowanie strategii ochrony zasobów przyrodniczych gmin oraz zapewnienie wszystkim organom ochrony przyrody kompetentnych kadr.
3. Należy poszerzyć sieć parków narodowych i rezerwatów przyrody, m.in. poprzez objęcie ochroną całej Puszczy Białowieskiej i utworzenie Turnickiego Parku Narodowego. Konieczna jest także zmiana przepisów dotyczących tworzenia parków narodowych i modyfikacji ich granic, aby samorządy terytorialne nie mogły blokować takich decyzji. Jednocześnie wspólnoty lokalne powinny mieć zagwarantowaną odpowiednią rekompensatę za ewentualne, wynikające z nich utrudnienia.
4. Konieczne jest zapewnienie poprawności wykonywania ocen oddziaływania na środowisko. To organy ochrony środowiska są odpowiedzialne za kompletność i poprawność analiz poprzedzających decyzje. Pomocny może być system certyfikacji autorów ekspertyz przyrodniczych. Spodziewane straty środowiskowe powinny być uwzględniane w bilansie zysków i kosztów planowanych działań. Szczególnie niepokoją nas szkodliwe środowiskowo i wątpliwe ekonomicznie inwestycje na obszarach cennych przyrodniczo, m.in. plany inwestycji hydrotechnicznych na Wiśle, Odrze i innych rzekach, budowy dróg szybkiego ruchu przez najcenniejsze przyrodniczo obszary oraz budowy kopalń węgla na terenie i w sąsiedztwie Poleskiego Parku Narodowego.
5. Konieczne jest powołanie wyspecjalizowanej służby o odpowiednich kompetencjach (np. w ramach policji), odpowiedzialnej za zwalczanie przestępstw i wykroczeń przeciwko przyrodzie i środowisku.
6. Centralne miejsce w edukacji szkolnej na wszystkich poziomach powinno zająć nauczanie o procesach przyrodniczych, ich znaczeniu dla przetrwania i dobrostanu człowieka, o wpływie człowieka na środowisko, w tym przyrodę, a także o potrzebie i sposobach ich ochrony. Jednocześnie należy położyć nacisk na edukację prowadzoną poprzez bezpośredni kontakt z przyrodą.
7. Niezbędne jest znaczące zwiększenie powierzchni lasów wyłączonych z użytkowania, jako ostoi przyrody i ekosystemów akumulujących węgiel.
8. Należy podporządkować gospodarkę łowiecką potrzebom i zasadom ochrony środowiska, m.in. odejść od używania amunicji ołowianej oraz zaprzestać polowań na gatunki zagrożone.
9. Należy przywrócić niezależność organów opiniodawczych w dziedzinie ochrony przyrody i środowiska, w szczególności Państwowej Rady Ochrony Przyrody.
10. Polska powinna aktywniej włączać się w międzynarodowe starania na rzecz ochrony zasobów przyrodniczych Ziemi, także znajdujących się poza naszymi granicami, w tym w realizację postanowień przyrodniczych konwencji i porozumień międzynarodowych, których jest stroną.

Wiele postulatów dotyczy problemów, z którymi polski system ochrony przyrody boryka się od lat. Ograniczenie niezależności Państwowej Rady Ochrony Przyrody nastąpiło trzy lata temu. Straż Ochrony Przyrody zlikwidowano osiemnaście lat temu – w tym samym roku, w którym utworzono Park Narodowy Ujście Warty, ostatni taki obiekt w Polsce.