Decyzja UNESCO to jednoznaczna niezgoda na dalszą eksploatację Puszczy Białowieskiej

Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO na szczycie w Baku przyjął decyzję, która nie pozostawia wątpliwości – wszystko, co się dzieje w Puszczy Białowieskiej musi być bezwzględnie podporządkowane zachowaniu jej unikalnej wartości jako obszaru Światowego Dziedzictwa. W innym wypadku zostanie ona wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu.

Podczas lipcowego szczytu w Azerbejdżanie Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO przyjął decyzję, w której zaleca ograniczenie przyszłego pozyskiwania drewna w Puszczy Białowieskiej do niezbędnych działań służącym celom bezpieczeństwa publicznego i czynności związanych z ochroną przyrody. Komitet zalecił również stronie polskiej jak najszybsze rozpoczęcie prac nad całościowym planem zarządzania Puszczą Białowieską.

UNESCO krytykuje pozyskiwania drewna w polskiej części Puszczy w latach 2016-2018, w tym w strefie częściowo chronionej II obejmujące stare fragmenty lasu, i wyraża ubolewanie z powodu negatywnego wpływu, jaki te praktyki wywarły Puszczę. Jednocześnie chwali decyzję Polski o zawieszeniu tych działań i wzywa Polskę do stosowania się do następujących zaleceń:

a) W strefie ścisłej ochrony oraz w strefie częściowej ochrony I i II nie mają być podejmowane żadne interwencje z zakresu gospodarki leśnej, w tym usuwanie drewna martwego, cięcia sanitarne czy sztuczne nasadzenia;

b) W strefie aktywnej ochrony należy ograniczyć gospodarkę leśną wyłącznie do działań wspierających przemianę lasu w kierunku bardziej naturalnego lasu liściastego lub do ochrony czynnej niektórych siedlisk, jak podmokłe łąki, doliny rzeczne i inne tereny podmokłe oraz siedliska zagrożonych roślin, zwierząt i grzybów. Działania z zakresu ochrony czynnej powinny być wyszczególnione w Zintegrowanym Planie Zarządzania;

c) Cięcia drzew zagrażających bezpieczeństwu mogą być realizowane tylko w odległości 50 m od wybranych dróg i ścieżek, wytypowanych na podstawie jasnego planu oceny ryzyka;

d) Należy opracować i wdrożyć kompleksowy Plan Ochrony Przeciwpożarowej, który powinien być częścią Zintegrowanego Planu Zarządzania.

Co ważne, decyzja jasno wskazuje, że jeżeli Lasy Państwowe nie zastosują się do powyższych wytycznych, będzie to stanowić podstawę do wpisu Puszczy na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu.

Komitet Światowego Dziedzictwa prosi również Polskę o uchylenie aneksu dla Planu Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Białowieża i zapewnienie, by jakiekolwiek nowe Plany Urządzenia Lasu powstawały w oparciu o całościowy Plan Zarządzania Puszczą Białowieską. Zgodnie z decyzją Komitetu obowiązujące Plany Urządzenia Lasu dla Puszczy nie powinny być zmieniane, lub jedynie w bardzo ograniczonym stopniu umożliwiającym prowadzenie działań zapewniających bezpieczeństwo, a wszelkie zmiany powinny być przekazane do IUCN do zatwierdzenia.

UNESCO ponawia swój wniosek o priorytetowe opracowanie Planu Zarządzania polską częścią Puszczy Białowieskiej, którego głównym celem jest ochrona powszechnej uniwersalnej wartości Puszczy (OUV). Prosi także Polskę i Białoruś o przyspieszenie prac nad Transgranicznym Zintegrowanym Planem Zarządzania i wypracowanie mechanizmu transgranicznego zarządzania Puszczą.

Jednocześnie Komitet wyraża zaniepokojenie, że modernizacja Drogi Narewkowskiej może zaszkodzić łączności ekologicznej Puszczy i wnosi o zaprzestanie jakichkolwiek dalszych prac na drodze do czasu ukończenia Oceny Oddziaływania na Środowisko (EIA).

Powyższe rekomendacje są korzystne dla puszczańskiej przyrody. Jeśli Polska nie zastosuje się do tych zaleceń, Puszcza Białowieska może zostać wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu.

Puszcza Białowieska jest jednym z ostatnich zachowanych lasów naturalnych w Europie i jednym z pierwszych obiektów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze i różnorodność biologiczną. Jednak w ostatnich latach Puszcza doświadczyła intensywnej wycinki prowadzonej Lasy Państwowe, .

Prawniczka ClientEarth Agata Szafraniuk powiedziała: “Decyzja Komitetu Światowego Dziedzictwa jest jasnym sygnałem dla polskiego rządu: wszelkie działania w Puszczy Białowieskiej muszą stawiać na pierwszym miejscu ochronę przyrody. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której bezpieczeństwo ludzi może być zagrożone.

“Mamy nadzieję, że polskie Ministerstwo Środowiska i Lasów Państwowych uszanują decyzję Komitetu. Jeśli nie, Puszcza Białowieska może w przyszłości zostać wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa w Zagrożeniu, co byłoby międzynarodową kompromitacją dla Polski”.

Wycinka w Białowieży w latach 2016-2017 wywołała ogromne protesty i skłoniła organizacje pozarządowe do skierowania skargi do Komisji Europejskiej. Ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości UE uznał wycinkę za nielegalną.

Od tego czasu UNESCO ściśle monitoruje sytuację w Puszczy. Rekomendacje zawarte w decyzji Komitetu Światowego Dziedzictwa opierają się na ustaleniach ekspertów IUCN i UNESCO, którzy przyjechali z misją do Białowieży w 2018 roku.

Decyzja Komitetu zapadła w momencie, gdy Lasy Państwowe kończą przygotowania do wznowienia pozyskiwania drewna w Białowieży. Nowe aneksy do Planów Urządzenia Lasu, które im na to pozwolą, oczekują na zatwierdzenie przez Ministra Środowiska.