ClientEarth
24 lipca 2025
Location successfully changed to Polski
- Select a region
- English (Global)
- English (Asia)
- English (USA)
- 中文
- Deutsch
- Español
- Français
- 日本語
- Polski
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) w Hadze przedstawił dziś historyczną decyzję prawną, w której potwierdził, że zgodnie z prawem międzynarodowym, największe podmioty zanieczyszczające środowisko muszą zintensyfikować działania na rzecz walki ze zmianą klimatu.
MTS jest głównym organem sądowniczym Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ). Jego dzisiejsza decyzja jest efektem wieloletniej kampanii prowadzonej przez społeczności dotknięte skutkami zmiany klimatu, np. podnoszeniem się poziomu morza, nawalnymi opadami i ekstremalnymi upałami.
„Decyzja Trybunału to wyjątkowy moment dla wszystkich, którzy walczą o sprawiedliwość klimatyczną. Potwierdziła ona to, co miliony ludzi na całym świecie powtarzają od dawna: zmiany klimatyczne zagrażają naszemu przetrwaniu, a państwa i firmy emitujące duże ilości gazów cieplarnianych muszą ponieść odpowiedzialność za wyrządzone szkody” – komentuje Lea Main-Klingst, prawniczka w ClientEarth.
Państwa i przedsiębiorstwa emitujące duże ilości gazów cieplarnianych zostały oficjalnie ostrzeżone: lekceważenie przepisów dotyczących emisji zanieczyszczeń będzie miało poważne konsekwencje moralne i prawne.
Waga opinii MTS, zarówno prawna jak i polityczna, jest olbrzymia. Sądy krajowe i międzynarodowe traktują takie wytyczne z najwyższą powagą, a ich treść można wykorzystywać by uszczelniać luki w prawie i skuteczniej egzekwować ochronę klimatu – mówi Agata Szafraniuk, Prezeska Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.
W swojej decyzji sędziowie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości potwierdzili, że:
Od połowy XX wieku prawo międzynarodowe stanowi wytyczne zarówno dla rozwoju, jak i ochrony praw człowieka. Wiele wolności, którymi dziś się cieszymy, miało swój początek w deklaracjach wydanych przez międzynarodowe instytucje, które następnie stały się częścią krajowego prawa i zostały wprowadzone w życie – dodaje Main-Klingst.
Potwierdzenie przez Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, że państwa mają konkretne obowiązki prawne w zakresie ochrony klimatu będzie stanowić silne wsparcie dla podobnych spraw również w Polsce.
W tej chwili prowadzimy kilka przełomowych spraw, w których opinia Trybunału może stać się ważnym punktem odniesienia.
W imieniu dwóch osób chorych na astmę pozwaliśmy w 2024 r. Skarb Państwa za wieloletnie zaniedbania w walce ze smogiem. Polska nadal nie zapewnia odpowiedniej jakości powietrza - co ma bezpośredni wpływ na zdrowie obywateli. W pozwie domagamy się zadośćuczynienia oraz uznania, że państwo ponosi odpowiedzialność za szkody wynikające z chronicznego zanieczyszczenia powietrza.
Opinia MTS może stanowić silne wsparcie dla tej argumentacji, podkreślając, że zapewnienie obywatelom i obywatelkom zdrowego i czystego powietrza to nie dobra wola władz, lecz ich prawny obowiązek. Obywatele i obywatelki mają prawo oczekiwać, że państwo podejmie realne działania w celu ochrony ich podstawowych praw zagrożonych przez zanieczyszczone powietrze - przede wszystkim prawa do zdrowia i życia.
Przed Sądem Najwyższym czeka na rozpatrzenie skarga kasacyjna, którą wywiedliśmy od wyroku wydanego przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku w jednej ze spraw wszczętych tzw. „pozwami klimatycznymi”. Tymi pozwami, występując na rzecz kilkoro obywatelek i obywateli Polski, pozwaliśmy w 2021 r. Skarb Państwa za bezczynność wobec kryzysu klimatycznego, domagając się realnych działań zmniejszających emisje i chroniących ludzi przed skutkami katastrofy klimatycznej.
Jedną z osób na rzecz których wytoczyliśmy powództwo, jest Małgorzata Górska, która prowadziła gospodarstwo agroturystyczne w dolinie Biebrzy - obszarze coraz częściej narażonym na podtopienia i gwałtowne zjawiska pogodowe. W kwietniu 2024 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem oddalił apelację w tej sprawie. Od tego wyroku wywiedliśmy skargę kasacyjną, w której powołaliśmy się m.in. na przełomowe orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPCz) w sprawie szwajcarskich seniorek (KlimaSeniorinnen), w którym sąd po raz pierwszy uznał, że brak działań klimatycznych państwa może naruszać prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia.
Decyzja MTS to kolejny silny argument przemawiający za racjami stojącymi u podstaw naszych powództw klimatycznych. Uwzględnienie tego argumentu przez polskie sądy, a w konsekwencji również przez inne organy państwowe, może otworzyć drogę do dalszego rozwoju prawa klimatycznego w Polsce, które ma przyczynić się do zapewnienia bezpiecznego rozwoju obecnego i przyszłych pokoleń Polek i Polaków – wyjaśnia Szafraniuk.
Kampania mająca na celu skłonienie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości do zajęcia się kwestią skutków zmian klimatycznych rozpoczęła się od akcji Pacific Islands Students Fighting Climate Change (PISFCC) zorganizowanej w jednej ze szkół na Fidżi.
Uczniowie uznali, że sąd powinien potwierdzić, że zgodnie z prawem międzynarodowym, państwa mają obowiązek przeciwdziałać zmianie klimatu. Rząd Vanuatu zgodził się z tym stanowiskiem i wraz z 18 krajami, które wspierały inicjatywę zwrócenia się do MTK, oraz 132 innymi państwami, zwrócił się do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, aby wystąpiło do MTS o wydanie oficjalnej opinii prawnej w sprawie zmian klimatycznych. Wniosek został przyjęty jednogłośnie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w marcu 2023 r.
Pełna treść decyzji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości jest dostępna tutaj.
W ciągu ostatnich dwóch lat zapadło wiele przełomowych decyzji i pojawiło się wiele opinii prawnych wynikających z prawa międzynarodowego, które dotyczą obowiązków państw w zakresie zmiany klimatu: