Rządowy program Czyste Powietrze nie działa, a Polsce grożą kary za smog. Przestrzegaliśmy przed tym, gdy w ubiegłym roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił wyrok za przekroczenia pyłu PM10.
Według dziennika „Politico” Komisja Europejska odwołała w Brukseli spotkanie grupy roboczej ds. programu. Jej członkami są przedstawiciele KE, Banku Światowego, polskich władz oraz organizacji pozarządowych. Nie wyznaczono daty następnego spotkania.
Komisja Europejska niedawno wyraziła zaniepokojenie niską skutecznością programu Czyste Powietrze a także niewielką ilością zatwierdzonych wniosków. Poinformowała, że ze względu na ich liczbę program nie kwalifikuje się do objęcia wsparciem z Funduszu Spójności.
„Zamiast otrzymać sięgające miliardów złotych unijne wsparcie na walkę ze smogiem, powraca realna groźba milionowych kar za brak skutecznych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Taki może być efekt niedziałającego programu Czyste Powietrze, który dodatkowo promuje nieekologiczne i nieefektywne rozwiązania, jak wymiana pieców opalanych węglem na inne piece opalane węglem. Komisja Europejska doskonale wie, że to spalanie węgla jest główną przyczyną smogu w Polsce” – komentuje Agnieszka Warso-Buchanan, radczyni prawna Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.
Przewidziana w rządowym programie wymiana pieców węglowych na węglowe nie tylko na kolejne lata zwiąże obywateli z przestarzałą technologią, ale będzie miała też wątpliwy wpływ na zmniejszenie smogu. Dodatkowo wzmocni negatywny efekt klimatyczny w postaci wysokiej emisji CO2 do atmosfery. „W obliczu kryzysu klimatycznego to kolejny argument, by w ramach takich programów jak Czyste Powietrze promować nowoczesne źródła bezemisyjne” – dodaje Warso-Buchanan.
22 lutego 2018 roku TSUE uznał, że Polska złamała prawo unijne dopuszczając do nadmiernych wieloletnich przekroczeń stężeń pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu. Wcześniej podobny wyrok w Unii Europejskiej usłyszała tylko Bułgaria.
Raport Najwyższej Izby Kontroli z grudnia 2014 r. mówi, że Polsce za naruszenia norm jakości powietrza grożą nawet 4 mld zł kary. Do nałożenia kar dochodzi jednak dopiero po kolejnym procesie sądowym. Komisja najpierw musiałaby złożyć wniosek do Trybunału o rozpoczęcie postępowania w sprawie nałożenia grzywny. Porażka rządowego programu Czyste Powietrze będzie istotnym argumentem dla Komisji, aby taki wniosek złożyć.
Szacunki Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi, bazujące na wytycznych Komisji Europejskiej, wskazywały, że kary finansowe, jeśli zostaną orzeczone, mogą być nieco łagodniejsze. Grzywny mogą przyjąć formę ryczałtu lub kary okresowej. W przypadku Polski kara okresowa może wynieść od 5 215 EUR do 315 000 EUR za każdy dzień naruszenia, a kara w postaci ryczałtu od 4 300 000 EUR do 50 034 200 EUR (zakładając, że od pierwszego do drugiego wyroku upływają cztery lata, a naruszenie trwa dalej).