Cztery organizacje społeczne z Polski po raz pierwszy na forum ONZ domagają się uwzględnienia wpływu zmian klimatycznych na prawa człowieka

Przestrzeganie praw człowieka związanych z ochroną środowiska i klimatu – po raz pierwszy w historii – powinno zostać włączone do rekomendacji, które Rada Praw Człowieka ONZ przedstawi jesienią Polsce. Tego domagała się dziś w Genewie Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, prezeska ClientEarth Prawnicy dla Ziemi. To przełomowe oświadczenie złożyła w imieniu fundacji ClientEarth oraz trzech innych organizacji społecznych – Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, WWF Polska i Fundacji Frank Bold.

Zgromadzenie Ogólne ONZ zaledwie miesiąc temu, 28 lipca 2022 roku,  przyjęło rezolucję, zgodnie z którą każdemu człowiekowi przysługuje prawo do życia w czystym, zdrowym i nienaruszającym równowagi ekologicznej środowisku. W październiku zeszłego roku podobną rezolucję przegłosowała Rada Praw Człowieka ONZ (UNHRC). Co istotne, Polska za każdym razem głosowała "za". Dzięki temu dostęp do życia w czystym środowisku stał się jednym z podstawowych praw człowieka, o które dziś w Genewie upominały się organizacje z Polski.   

- To przełomowy moment dla praw człowieka w Polsce. Po raz pierwszy do katalogu praw człowieka, o które się upominamy, wchodzi walka ze zmianami klimatu, dostęp do czystego powietrza, czy lepsza kontrola społeczna nad zadaniami związanymi z ochroną środowiska - mówi Zuzanna Rudzińska-Bluszcz, prezeska fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi. - Na przykładzie Odry widać, jak ważne jest powiązanie naszych indywidualnych praw z ochroną środowiska. Polskie prawo i praktyka urzędów powinny zapewniać nam narzędzia do walki o czyste rzeki czy powietrze oraz o jak najszerszy dostęp do informacji o środowisku. O to właśnie walczę w Genewie.

Oświadczenie przedstawione dziś w Genewie dotyczyło 3 z 10 zagadnień, które koalicja organizacji społecznych z Polski przedstawiła w swoim raporcie alternatywnym w marcu br., a które dotyczą środowiska naturalnego i zmian klimatu.

Pierwszym jest przyczynianie się polskiego rządu do kryzysu związanego ze zmianami klimatu. W Polsce ponad 70% produkcji energii elektrycznej pochodzi z węgla i rząd nie ma realistycznych terminów wycofania z jego użycia. Ponadto w naszym kraju znajduje się pięć najbardziej szkodliwych dla zdrowia elektrowni węglowych w Europie.

Dlatego ClientEarth i inne organizacje społeczne apelują do polskiego rządu o szybką redukcję emisji gazów cieplarnianych, wycofanie się z węgla, sprawiedliwą transformację energetyczną, a także wspieranie odnawialnych źródeł energii.

Drugim tematem przedstawionym dziś w Genewie jest sprawa smogu i toksycznego powietrza. W Polsce ogrzewanie budynków mieszkalnych węglem jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w miastach, które rocznie prowadzi do około 50 000 przedwczesnych zgonów. Polska ma najbardziej zanieczyszczone powietrze w Unii Europejskiej. Według Banku Światowego 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast UE znajduje się w Polsce.

Dlatego organizacje zalecają, aby polski rząd przyjął i wdrożył całościową strategię walki z zanieczyszczeniem powietrza, w tym jak najszybszego wyeliminowania paliw stałych z ogrzewania domów, co ma znaczący wpływ na prawo do zdrowia, zwłaszcza dzieci i osób starszych.

Trzecim tematem poruszonym w wystąpieniu Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz na forum ONZ był brak skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w zakresie ochrony środowiska, czyli wdrożenia zapisów Konwencji ONZ z Aarhus.

Ta Konwencja obowiązuje w Polsce od 2002 r. i przyznaje obywatelom prawa dotyczące dostępu do informacji oraz udziału społeczeństwa  w dostępie do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska. Niestety Polska nie wdrożyła przepisów umożliwiających przedstawicielom społeczeństwa obywatelskiego, w tym organizacjom społecznym, zaskarżania lokalnych przepisów, takich jak plany ochrony powietrza, plany urządzenia lasu czy decyzje wodnoprawne.

Dlatego wzywamy polski rząd, aby dostosował ustawodawstwo krajowe do zapisów konwencji z Aarhus, aby zapewnić obywatelom prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska.

Dzisiejsze wystąpienie Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz z ClientEarth w europejskiej siedzibie ONZ miało miejsce w ramach Powszechnego Przeglądu Okresowego (ang. Universal Periodic Review, UPR). To najistotniejszy mechanizm kontrolny w ramach Rady Praw Człowieka ONZ. Jego celem jest ocena stanu przestrzegania praw człowieka w poszczególnych krajach oraz rekomendowanie zmian.

W listopadzie br. Rada Praw Człowieka ONZ, na podstawie dokumentów przedstawionych przez organizacje i rekomendacji państw, przedstawi polskiemu rządowi najważniejsze kwestie związane z łamaniem  praw człowieka w naszym kraju.

- Mamy nadzieję, że inne kraje przychylą się do naszych postulatów i przestrzeganie praw człowieka dotyczących środowiska naturalnego zostanie Polsce zarekomendowane -  dodaje Zuzanna Rudzińska-Bluszcz. - Wówczas Polska będzie zobowiązania dostosować swoją politykę do rekomendacji, a z ich wdrożenia będzie rozliczana na forum ONZ.

W poprzednim okresie sprawozdawczym rekomendacje w zakresie zmian klimatu otrzymała m.in. Chorwacja, Francja, Niemcy i USA. W obszarze ochrony powietrza: Hiszpania, a w zakresie skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ochrony środowiska - Ukraina.

Pełna treść sprawozdania (w jęz. ang.), złożonego w ramach Powszechnego Przeglądu Okresowego ONZ jest dostępna bezpłatnie na stronie internetowej ClientEarth: LINK