Dość niekontrolowanych oprysków z powietrza w polskich lasach – apelujemy do Ministra Rolnictwa 

Opryski pestycydami z powietrza są powszechną praktyką w Lasach Państwowych. Niestety, oprysk korony drzewa zagraża wszystkim żyjącym w niej zwierzętom - nie tylko tym, które środek ma za zadanie zwalczać. Jest to szczególnie problematyczne, kiedy opryskiwane są obszary objęte ochroną Natura 2000. Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi zaapelowała do Ministra Rolnictwa o lepszą kontrolę nad tą praktyką i zmianę przepisów, aby skuteczniej chronić przyrodę. 

Zgodnie z aktualnymi przepisami opryskiwanie lasów z powietrza jest co do zasady zabronione i może być wykonywane tylko w wyjątkowych przypadkach. Analiza ClientEarth, przeprowadzona na podstawie danych z Wojewódzkich Inspektoratów Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN), dowodzi jednak, że proceder ten kwitnie w polskich lasach, a inspektoraty wydają zgody na jego wyk onanie niemal „od ręki”. 

– Obecnie Lasy Państwowe traktują las jak pole uprawne, na którym najważniejsza jest roślina zasadzona przez człowieka. Jednak lasy to nie pola - to złożone ekosystemy przyrodnicze, w których żyją tysiące gatunków roślin i zwierząt. W celu ich ochrony utworzono m.in. obszary Natura 2000, a nawet tam Lasy Państwowe stosują pestycydy rozpylane z powietrza – mówi Maja Starosta, prawniczka specjalizująca się w ochronie przyrody w organizacji ClientEarth.   

Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi przeanalizowała decyzje wydawane przez WIORiNy w sprawie oprysków. Okazało się, że wiosną 2023 r. wykonano opryski na terenie przynajmniej 51 nadleśnictw. Aż w 50 z nich znajdują się obszary Natura 2000. Łącznie w zeszłym roku opryskano 403 711 ha, czyli prawie tyle co ośmiokrotność powierzchni Warszawy. 

Opryskiwanych obszarów może być jednak dużo więcej, bo nie wszystkie WIORiNy udzieliły ClientEarth informacji na temat wydawanych decyzji. Pełnych informacji udzieliło tylko 10 z 16 jednostek.  

Opryski z powietrza zagrażają zwierzętom i narażają ich siedliska na degradację. W wybranych nadleśnictwach, które poddawane były opryskom, obszary specjalnej ochrony ptaków stanowiły nawet ponad 80% ich powierzchni.

Lasy Państwowe do oprysków z powietrza stosują głównie insektycydy. Jest to grupa pestycydów o największej toksyczności dla zwierząt, a głównym problemem z nimi związanym jest ich nieselektywność.

Zrzucane z powietrza uderzają w całą grupę bezkręgowców, nie tylko w tzw. szkodniki, a niszcząc je powodują spadek pożywienia dla ptaków. Jest to szczególnie niebezpieczne w okresie lęgowym, kiedy młode ptaki potrzebują pokarmu. Tymczasem opryski wykonuje się właśnie w tym czasie – od kwietnia do czerwca.

– Przygotowując naszą analizę rozmawialiśmy z toksykologami. Mówią wprost: jeżeli rozpylimy w lesie insektycyd, który zabija tzw. szkodnika np. gąsienice barczatki sosnówki, to zniszczymy też gąsienice innych owadów, które nie są już szkodnikami – tłumaczy Starosta.

Co więcej środki chemiczne stosowane przez Lasy Państwowe podczas oprysków to m.in. neonikotynoidy, które uważane są za jeden z głównych czynników spadku liczebności zapylaczy, takich jak pszczoły czy trzmiele.

– Przed wydaniem zgody na opryski z powietrza, odpowiednie jednostki powinny zawsze oceniać wpływ oprysków na obszary chronione. Niestety, obecnie to się nie dzieje – dodaje prawniczka.

W piśmie przekazanym Czesławowi Siekierskiemu, Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi zaapelowała m.in. o: 

• Usprawnienie działań administracyjnych jednostek WIORiN podległych MRiRW, aby uwzględniały wpływ oprysków z powietrza na obszary Natura 2000 przed zatwierdzeniem planów zabiegów agrolotniczych, oraz dokładnie weryfikowały uzasadnienia Lasów Państwowych, zwłaszcza dotyczące konieczności stosowania oprysków w lasach.
• zmiany w przepisach dotyczących zabiegów agrolotniczych, mające na celu ochronę siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory przed negatywnym działaniem oprysków z powietrza.

Szczegółowe rekomendacje Fundacji ClientEarth, analiza prawna oraz przestrzenna znajdują się w opracowaniu Opryski z powietrza w polskich lasach.